Mowa jest dla człowieka jednym z podstawowych narzędzi porozumiewania się z otoczeniem. Nie sposób wprost przecenić jej roli. Człowiek pozbawiony możliwości werbalnego kontaktu z innymi, ma trudności w samodzielnym funkcjonowaniu.
Proces uczenia mowy a rozwój osobowości dziecka
Okres intensywnego rozwoju mowy to jednocześnie czas, w którym kształtuje się osobowość człowieka. Jej rozwojowi sprzyja kontakt z otoczeniem. Mowa umożliwia go i wzbogaca, mając tym samym ogromny wpływ na rozwój i kształtowanie się charakteru.
Etapy rozwoju mowy u dzieci
Nie każdy wie, że proces opanowania języka rozpoczyna się już w życiu płodowym i postępuje niemal przez całe życie. W chwili przyjścia na świat noworodek jest już przygotowany do odbioru ludzkiej mowy. W pierwszych miesiącach wydaje samorzutne dźwięki (głużenie). Półroczne dziecko zaczyna wypowiadać i powtarzać dźwięki świadomie (gaworzy). Głużenie jest odruchem bezwarunkowym; to trening narządów mowy, pojawiający się nawet u dzieci głuchych. Gaworzenie jest odruchem warunkowym, wymagającym słuchu. Jest ono treningiem artykulatorów, ale i słuchu mownego (fonematycznego). Około 12 miesiąca dziecko rozumie już około 10 słów.
Choć rozwój mowy uwarunkowany jest biologicznie, rozwój słownikowy w dużym stopniu zależy od środowiska. Pewne koncepcje, m.in. N. Chomsky’ego, dowodzą, iż niemowlę rodzi się z tzw. uniwersalną gramatyką i specyficznymi mechanizmami uczenia się języka. To dlatego wszystkie dzieci przechodzą przez takie same etapy w rozwoju mowy. Spore różnice indywidualne dotyczą głównie zasobu słów, który zależy od czynników środowiskowych stymulujących bądź nie rozwój mowy.
Kiedy do logopedy lub neurologopedy?
Opóźniony rozwój mowy jest sygnałem, że dziecko powinno trafić do specjalisty – logopedy lub neurologopedy. Potrafi on określić przyczynę opóźnienia (czasem wymaga to przeprowadzenia dodatkowych badań) i zaplanować skuteczną terapię umożliwiającą dziecku rozwijanie sprawności komunikacyjnej na maksymalnym poziomie. Będzie ona różna, w zależności od rodzaju zaburzenia. Inaczej pracuje neurologopeda, gdy dziecięce problemy spowodowane są małą sprawnością artykulatorów, inaczej, gdy ich przyczyną jest upośledzenie umysłowe, a jeszcze inaczej, gdy są one spowodowane ubytkiem słuchu.
Do najczęstszych przyczyn opóźnionego rozwoju mowy należą
- opóźnienie dojrzewania lub uszkodzenie układu nerwowego
- mała sprawność motoryczna aparatu mowy
- upośledzenie słuchu
- zaburzenia psychiczne i emocjonalne
- brak właściwej stymulacji
- dwujęzyczność
Jeśli więc kilkumiesięczne niemowlę nie powtarza ciągów sylab (gaworzenie), dwulatek nie rozumie prostych poleceń i nie wypowiada żadnych słów, a trzylatek nie próbuje budować prostych zdań, to należy skontaktować się ze specjalistą – logopedą lub neurologopedą.
Wychowanie dzieci może budzić wiele pytań związanych z rozwojem dzieci. Poznaj pytania rodziców przedszkolaków.
